ไม่มีสมองของมนุษย์คนไหนที่ถูกออกแบบมาเพื่อให้โง่
สมอง…ของเล่น …ความฉลาด
มาทำความรู้จักกับธรรมชาติของสมอง เมื่อเด็กทุกคนเกิดมา ธรรมชาติได้ให้เครื่องมือในการเรียนรู้ที่จะอยู่กับโลกเพื่อการดำรงชีวิตรอดมาด้วย ดังนั้นเรื่องสำคัญที่พ่อแม่ทุกคนควรรู้ก็คือ
เมื่อสมองถูกออกแบบมาเพื่อให้มนุษย์เรียนรู้ที่จะอยู่รอดได้ เราจึงเห็นความชาญฉลาดของธรรมชาติเพราะความต้องการที่จะอยู่รอดที่ธรรมชาติออกแบบมาให้มนุษย์นั่นและคือสิ่งสำคัญที่ทำให้เกิดกระบวนการทำงานของสมองที่เราเรียกว่า’การเรียนรู้’ จะเห็นได้ว่าเด็กเล็กๆ เริ่มเรียนรู้ที่จะยิ้ม หัวเราะ ดูดนม กินอาหาร คลาน เดิน พูด สิ่งเหล่านิ้สะท้อนให้เห็นว่าเมื่อสมองเกิดการเรียนรู้ สมองก็จะเปลี่ยนแปลง สั่งการให้ร่างกายทำงาน พัฒนาและเติบโต ซึ่งทั้งหมดนี้ล้วนนำไปสู่การมีชีวิตเพื่อการอยู่รอดทั้งสิ้น
สมองจะเรียนรู้ในทุกๆ ครั้งที่มีข้อมูล เหตุการณ์ สภาพแวดล้อม ได้ลงมือทำด้วยตนเอง และได้เห็นผลจากการทำนั้นๆ สิ่งต่างเหล่านี้เป็นองค์ประกอบสำคัญที่ทำให้เกิดสิ่งที่เราเรียกว่า “กระบวนการเรียนรู้ของสมอง “โปรดจำไว้ว่าเราไม่สามารถบังคับให้สมองเรียนรู้ได้ แต่สิ่งที่เราทำได้คือ การให้ข้อมูล สร้างสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมกับการเรียนรู้ตามวัย กระตุ้นให้เด็กได้ลงมือทำและเรียนรู้ด้วยตนเอง และแสดงผลแห่งการเรียนรู้นั้นๆ เป็นคำชมหรือความพึงพอใจร่วมกันของพ่อ แม่ ลูก เพราะความพึงพอใจและความสุขทำให้การเรียนรู้นั้นมีความหมายต่อสมองเกิดเป็นวงจรการเรียนรู้ที่กระตุ้นให้เกิดการทำซ้ำจนเป็นทักษะหรือความชำนาญ ดังนั้นเรื่องความสำคัญที่พ่อแม่ควรให้ความสนใจอย่างยิ่งก็คือ
“เราไม่สามารถบังคับให้สมองเรียนรู้ได้ แต่เราจัดสภาพแวดล้อมให้เกิดการเรียนรู้ได้ จากนั้นสมองจะเริ่มกระบวนการเรียนรู้เองโดยที่เราไม่ต้องไปบังคับ”
ความฉลาดเกิดจากอะไร ?
เมื่อมีเจ้าตัวน้อยมาเป็นสมาชิกใหม่ แน่นอนว่าสิ่งที่พ่อแม่ทุกคนอยากเห็นคือ ลูกน้อยที่ฉลาดสมวัย ซึ่งองค์ประกอบสำคัญของความฉลาดของมนุษย์ที่ทุกคนรับรู้กันเป็นอย่างดีแล้วคงเป็นอะไรไปไม่ได้นอกจาก ‘สมอง’ ที่เป็นเครื่องมือสำคัญที่ทำให้ลูกฉลาดและทำสิ่งต่างๆ ได้สมกับวัยของเขาดังนั้นสิ่งที่พ่อแม่ควรระลึกไว้เสมอเกี่ยวกับสมองก็คือ เราไม่สามารถบังคับให้สมองเกิดกระบวนการเรียนรู้ได้ แต่สิ่งที่เราได้ก็คือ การจัดสภาพแวดล้อมสร้างประสบการณ์ที่เหมาะสมกับการเรียนรู้ตามช่วงวัย กระตุ้นให้เกิดการลงมือทำต่อประสบการณ์นั้นๆ ด้วยตนเองและเห็นผลจากการกระทำนั้นๆ ดังนั้นสิ่งที่พ่อแม่ควรทำเพื่อส่งเสริมการเรียนรู้ของสมองก็คือ
สิ่งสำคัญสำหรับเด็กวัยนี้คือพ่อแม่ที่มีความเข้าใจพัฒนาการทางด้าน ร่างกาย อารมณ์ สังคม และพัฒนาการของสมอง ที่เด็กสามารถทำได้ในแต่ละช่วงวัย เพื่อที่พ่อแม่จะสามารถหาของเล่นที่ช่วยเสริมสร้างการเรียนรู้ และสามารถใช้ของเล่นนั้นพัฒนาสมองลูกได้อย่างเต็มศักยภาพ
จัดประสบการณ์ และสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมกับการเรียนรู้ในแต่ละช่วงวัย
สิ่งสำคัญที่พ่อแม่ควรรู้ก็ ของเล่นนั้นต้องปลอดภัยของเล่นต้องไม่ซับซ้อน เห็นรูปทรงพื้นฐานได้ง่ายและชัดเจนของเล่นหนึ่งชิ้นต้องสามารถเล่นได้แตกต่างหลากหลายไปตามวัยได้ เพื่อให้สมองเชื่อมโยงประสบการณ์ใหม่จากสิ่งเดิมข้อมูลเดิมหรือประสบการณ์เดิมได้ การเล่นต้องมีความซ้ำสม่ำเสมอในเวลาเดิมเพื่อให้สมองจดจำและเรียนรู้ ดังนั้นสิ่งสำคัญที่พ่อแม่ควรรู้ก็คือ
“ประสบการณ์ในการเล่นที่จะทำให้สมองจดจำและเข้าใจได้ดีคือ การเล่นอย่างมีความหมาย และมีความสุข ซึ่งผู้ที่จะทำให้การเล่นมีความหมายได้ก็คือผู้ที่นำเด็กเล่น และคนผู้นั้นก็เป็นใครไปไม่ได้นอกจากคุณพ่อคุณแม่ ขอย้ำค่ะการเล่นอย่างมีความสุขจะทำให้เด็กจดจำและมีข้อมูลมากมายที่สมองจะเก็บไว้เพื่อนำไปใช้เรียนรู้ ต่อยอดและพัฒนาสมองได้”
การประเมินผลการเรียนรู้
การประเมินผลการเรียนรู้ของมนุษย์ในช่วงขวบปีแรกของชีวิตก็คือ การดูเรื่องการพัฒนาการตามวัยที่ลูกควรทำได้ในแต่ละเดือน แต่มีข้อควรระวังเกี่ยวกับการประเมินก็คือ การประเมินไม่ใช่เป็นการตัดสินว่าลูกฉลาดหหรือไม่ หากแต่การประเมินเป็นเพียงเครื่องมือที่จะช่วยให้พ่อแม่เข้าใจลูกและทำให้รู้ว่าควรหากระบวนการที่เหมาะสมเพื่อยกระดับศักยภาพสมองโดยการเสริมประสบการณ์และสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมให้กับลูกได้อย่างไรตัวอย่างเช่นถ้าต้องการให้ลูกรู้จักพ่อ พูดคำว่าพ่อ และอ่านคำว่าพ่อได้ สิ่งที่สำคัญไม่ใช่สอนให้พูด หรือชี้ให้ดูพ่อ หากแต่ควรจัดประสบการณ์และสภาพแวดล้อมให้ลูกได้อยู่กับพ่อ เล่นกับพ่อ ได้ยินเสียงพ่อ ได้กลิ่นพ่อ ได้ชิมพ่อบ้าง (สังเกตได้เวลาอุ้มลูกจะชอบเอาลิ้นมาเลียคนอุ้ม) สิ่งเหล่านี้จะทำพ่อเข้าไปอยู่ในสมองของลูกโดยการเชื่อมโยงทุกข้อมูลที่ได้รับจาก ตา หู จมูก ลิ้น กายและ ใจ เป็นการทำให้ลูกได้รู้จักพ่อได้อย่างมีความหมาย และข้อความต่อไปนี้คือสิ่งสำคัญที่พ่อแม่ควรรู้
“ถ้าการฝึกฝนและการพัฒนาสมองทำได้เพียงแค่การบอกให้ดูก็รู้และเข้าใจได้แล้วละก็ โลกนี้คงเต็มไปด้วยคนฉลาดพูดกันรู้เรื่องอย่างมีความเข้าใจที่ตรงกัน ไม่มีความต่างทางความคิด อุปนิสัย และพฤติกรรมการแสดงออกแต่เพราะสมองต้องการมากกว่าการบอกให้ดู ชี้ให้เห็น การจัดประสบการณ์เพื่อให้ข้อมูลกับสมองจึงเป็นสิ่งสำคัญในการสร้างโลกภายในสมองที่ทำให้มนุษย์เห็นโลกแตกต่างกันไป การเรียนรู้และการแสดงออกของแต่ละคนจึงแตกต่างกันตามข้อมูลและประสบการที่สมองได้รับในแต่ละช่วงวัย”
ความฉลาดของลูกเกิดจากการเฝ้าสังเกต เฝ้ารอ อย่างเข้าใจของพ่อแม่เพื่อให้สมองของลูกเชื่อมโยงประสบการณ์การเรียนรู้ได้เอง
สมองจะเชื่อมโยงและประเมินผลประสบการณ์เหล่านั้นได้ด้วยตนเองโดยที่พ่อแม่ไม่สามารถไปบังคับให้สมองของลูกเกิดกระบวนการเรียนรู้ได้ เพราะการเชื่อมโยงและประเมินผลของสมองเด็กจะทำได้ดีก็ต่อเมื่อเด็กสร้างภาพของโลกภายนอกในสมองได้ ซึ่งโลกภายในสมองจะเกิดได้จากการที่เด็กได้สัมผัสกับโลกภายนอกผ่าน ตา หู จมูก ลิ้น กายและใจเท่านั้น นี่คือสิ่งสำคัญค่ะ เด็กไม่สามารถสร้างภาพโลกภายในของสมองได้จากการมองเห็นเพียงอย่างเดียวเท่านั้น แต่การสัมผัสโลกในทุกช่องทางอย่างมีความหมายเท่านั้นที่จะทำให้โลกภายในของเด็กเกิดขึ้นได้อย่างชัดเจนมากที่สุดและเมื่อสมองได้รับข้อมูลประทับเก็บไว้อย่างถูกต้องและเหมาะสมการประเมินผลเพื่อเชื่อมโยงประสบการณ์ต่างๆก็ทำได้ง่ายและรวดเร็ว ความเข้าใจโลกภายนอกจึงง่ายเพราะภาพของโลกภายในที่ชัดเจน สิ่งที่แสดงออกมาให้เราเห็นคือผลของการที่เด็ก เรียนรู้ได้เร็ว เข้าใจสิ่งต่างๆได้ดี และมีการแสดงออกที่เหมาะสม นี่คือผลสะท้อนของสิ่งที่เราแรกว่า “ความฉลาด” นั่นเอง ดังนั้นสิ่งสำคัญเรื่องสุดท้ายที่พ่อแม่ควรรู้คือ
“พ่อแม่คือครูคนแรกของลูก บ้านคือโรงเรียนแห่งแรกของลูก และของเล่นคือหนังสือมีชีวิตที่จะทำให้ลูกอ่านโลกได้เพราะของเล่นจะช่วยให้ลูกสร้างภาพของโลกภายในสมองได้ดีขึ้น ดังนั้นสิ่งที่พ่อแม่ทุกคนทำได้ก็คือ จงเป็นผู้นำการเล่นอย่างมีความหมายให้กับลูก จงจัดสภาพแวดล้อมแห่งการเรียนรู้ที่เหมาะสมให้กับลูก จงนำเสนอโลกให้กับลูกโดยการหาของเล่นที่เหมาะสมกับการเรียนรู้ของสมองให้กับลูกโดยการเข้าใจหลักการที่ว่า ของเล่นที่เรียบง่าย เห็นรูปทรงที่ชัดเจน เล่นได้หลากหลาย สามารถเปลี่ยนแปลงความธรรมดาให้แปลก แตกต่างออกไปได้เรื่อยๆ อย่างไม่สิ้นสุดได้ด้วยการเล่น นั่นและเป็นของเล่นที่ท้าทายและทำให้ลูกพัฒนาสมองได้ เพราะสิ่งสำคัญที่จะทำให้สมองเรียนรู้ได้ดีก็คือ สมองจะเรียนรู้ประสบการณ์ใหม่โดยเชื่อมโยงกับประสบการณ์เดิมเสมอ”
ที่มา Little Baby